تو این تعطیلات عید بهار چینی بالاخره فرصتی دست داد تا یادداشتی درباره چیزایی که از زبون چینی فهمیده م، تو این کشکول مجازی بذارم. توجه کنین این یادداشت برای آموزش چینی نیست اما دونستن این اطلاعات (که بعضیاشونو اول همه کتابای آموزش چینی می نویسن) از اوجب واجباته.
1- الفبای چینی بر خلاف نگارش نسبتا دشوارش خیلی محدوده. مثل زبونای دیگه از چند تا حرف صدادار (35 تا با احتساب ترکیبی ها) و چند تا حرف بی صدا (21) تشکیل می شه. با استفاده از این حروف هجاهایی ساخته می شه که به تنهایی، جفتی، سه تایی یا بیشتر تشکیل یه کلمه ی با معنی رو می دن.
الفبای چینی رو می تونین تو بخش آموزش زبان چینی بخش فارسی رادیو چین پیدا کنین (که بعد از تاسیس چین نو با حروف لاتین نوشته و تو مدرسه ها آموزش داده می شه) و اگه شمار محتمل هجاهایی رو که می شه با بی صداها و صدادارهای این الفبا به دست آورد با حساب ریاضی ساده به دست بیارین، می بینین که شمارشون خیلی محدوده.
2- هجاهای زبون چینی یه مشخصه ی دیگه هم به اسم "چهار آهنگ هجا" دارن. یعنی وقتی هجای ma رو با حروف لاتین بنویسین، بسته به این که حرف صدادار a با کدوم یک از این چهار آهنگ تلفظ می شه، معنی و هیروگلیفش هم فرق می کنه.
3- چهار آهنگ هجاهای زبون چینی به ترتیب اینان: 1- آهنگ بلند و یکنواخت (که تو کتابا روی حرف صدادار با یه خط افقی صاف مشخص می شه. به این معنی که این صدا بلند و یکنواخت تلفظ می شه) 2- آهنگ خیزان (که روی حرف صدادار با یه خط کج از سمت چپ به راست رو به بالا مشخص می شه. مثل فتحه توی عربی و فارسی و معنی و مفهوم آن این است که وقت تلفظ حرف صدادار، صدا بلندتر می شه) 3- آهنگ افتان و خیزان (علامتش روی حرف صدادار مثل یه کاسه س. یعنی تلفظ اول با صدای بلند شروع می شه، آروم می شه و بعد دوباره بلند می شه. اگه این آهنگ رو بخوایم ساده تر توضیح بدیم، می شه گفت اون قسمت آروم شدن صدا مثل مکثیه که موقع تلفظ حرف ع یا همزه تو فارسی می کنیم.) 4- آهنگ افتان (علامتش یه فتحه ی بر عکسه. به نظر من تلفظ این آهنگ از همه شون آسون تره. چون مثل هجای ضربه دار (استرس دار) تو زبونای دیگه س.)
4- اگه می خواین به راحتی بدونین هیروگلیفای یه متن چینی چه جوری تلفظ می شن، کافیه زبونای آسیایی رو رو کامپیوترتون نصب کنین. بعد متن چینی رو توی یه فایل Word بریزین. در مرحله ی بعدی همه متن رو انتخاب کنین و دستور phonetic guide رو از گزینه ی Asian Layout تو منوی Format انتخاب کنین. می بینین که تلفظ و آهنگ هیروگلیفا روشون نوشته می شه. بعد اگه خواستین و یه فرهنگ لغت چینی داشتین می تونین با مراجعه به ش معنی هیروگلیفا رو پیدا کنین. ترتیب هیروگلیفا هم توی فرهنگ لغتای چینی به ترتیب حروف الفبای لاتین و آهنگاییه که به ترتیب تو بند 3 نوشته م.
5- هر کدوم از هجاها ممکنه از یک تا حتا پونزده بیست هیروگلیف داشته باشه که هر کدوم معنی خودشون رو دارن و برای ساختن کلمه های متفاوتی استفاده می شن.
6- یکی از ساده گیای زبون چینی اینه که فعلاش نه زمان دارن و نه شخص. البته درسته که دستور زبان درست و حسابی اون طوری که توی زبونای غربی می شناسیم هم نداره اما این جوری هم نیست که تو یه متن یا حرفای کسی سگ صاحابشو نشناسه.
7- چیزی که به عنوان زبون چینی شناخته می شه یکی از لهجه های پرشماریه که تو چین صحبت می شه و به ش "پو تون هوا" یا زبان عمومی گفته می شه. اساس "پو تون هوا" گویش پکن و شمال چینه. همه ی مردم چین و خارجیایی که برای تحصیل می آن باید این لهجه رو یاد بگیرن.
بعد از تاسیس چین نو تلاش زیادی شده تا همه در کنار لهجه ی خودشون این لهجه رو یاد بگیرن. هنوز هم این تلاش ادامه داره و لازم هم هست. تقریبا همه ی برنامه های تلویزیونی که به چینیه زیر نویس چینی دارن تا مردمی که به لهجه های مختلف حرف می زنن، ضمن شنیدن لهجه منظور گوینده ها یا بازی گرا رو درست بفهمن. (این مورد احتیاج به توضیحات فراوانی داره که اون هم فقط با مثالای زیاد ممکنه قابل فهم بشه. از عهده ش بر می آم اما هم خیلی طولانی و کسل کننده هم خیلی تخصصی می شه.
8- از مواردی که در مورد نزدیکی زبون چینی به زبونای دیگه برخورده م یه مثال که به نظر خودم جالب تر از همه بود می نویسم. آسمون به چینی می شه "تیان" و روز و خورشید می شه "ری". از دوره ی طبیعت پرستی مردم تو دنیا، ترکا به خدا می گفتن و الان هم می گن "تانری".
9- دو مورد جالب دیگه اینا هستن:
چینیا برای نوشتن تلفظ زبونا و اسمای خارجی از همون هیروگلیفایی که هر کدوم نماینده ی یه هجا هستن، استفاده می کنن. البته همون طور که گفتم برای هر هجا از یک تا پونزده- بیست تا هیروگلیف وجود داره. برای همین انتخاب هیروگلیف مناسب حس چینی می خواد و هر کسی نمی تونه این کار رو بکنه. چند بار هم دیده م که هر چینی برای نوشتن اسم من از هیروگلیفای مختلف استفاده کرده. پس حتا کار هر بز چینی هم نیست...
نحوه ی نگارش یه زبون می تونه تو همه ی جوانب زندگی و فرهنگ یه ملت تاثیر بذاره. تو چینی هم یه نمونه ش این که به خاطر پیچیده بودن هیروگلیفا فاکتور گرفتن از هجاهای لازم یه امر عادیه. (این موضوع یکی از دشواریای زبون چینیه) مثلا وقتی یه مقاله در مورد یه کشوری می خونین که اولش با هجای "نی" شروع می شه بهتره از اول مقاله بخونین. چون ممکنه در مورد "نیجریه" باشه یا در مورد "نیکاراگوئه". آخه غیر از بار اول که اسم کشور کامل نوشته می شه در ادامه به ش با همون هجای "نی" ارجاع داده می شه.
هزوارش
ژاپنیا چند صد سال پیش خط شون رو از چینی ها گرفته ن. حالا چینیا اسمای خاص ژاپنیا رو به زبون خودشون می خونن و اونا رو طوری که تو ژاپنی تلفظ می شه تلفظ نمی کنن. چون لازمه ش اینه که با هیروگلیفای دیگه ای بنویسن شون. به این ترتیب مثلا اسم "کوییزومی جونیچیرو" رو چینیا "شیائو چوان چون یی لان" می خونن و "آبه شینزو" می شه "آن به ی جین سان".
10- کتاب "سلام، خوش آمدید" کتابچه آموزش مکالمات روزمره چینی به زبون فارسیه که بخش فارسی رادیو بین المللی چین چاپش کرده. در صورت علاقه برای دریافت این کتابچه با رادیو مکاتبه کنین. متن کتاب و فایل های صوتی درسا رو با صدای خانم چن کارشناس زبان چینی و فارسی هم می تونین از پایگاه اینترنتی رادیو دریافت کنین.
11- در وبلاگ انجمن ایرانیان مقیم چین هم که توی پیوندا هست، می تونین مواد دیگه ای رو درباره آموزش زبان چینی پیدا می کنین.
12- این فرمول هم توی یکی از برنامه های آموزش چینی خانم چن بود:
"چندی پیش وزارت ملی آموزش و پرورش و کمیسیون ملی زبان های چین در گزارش خود درباره وضعیت زبان چینی اعلام کرد که یک فرد تنها با یاد گرفتن 934 هیروگلیف و حدود 11 هزار ترکیب و اصطلاح چینی خواهد توانست 90 درصد مطبوعات چینی را بخواند و بفهمد."
مهر باد!